Czym jest pomoc społeczna?
Pomoc społeczna jest jedną z instytucji polityki społecznej państwa, której głównym zadaniem jest pomoc osobom i rodzinom w radzeniu sobie w trudnych sytuacjach życiowych, jakich nie mogą one same pokonać przy wykorzystaniu swoich możliwości, uprawnień i własnych środków. (R. Gierszewska, Leksykon polityki społecznej, Warszawa 2002, s. 143.)
Pomoc społeczna jest organizowana przez organy administracji rządowej i samorządowej. Realizując zadania pomocy społecznej współpracują one, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Głównymi celami pomocy społecznej jest:
- zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka
- doprowadzenie (w miarę możliwości) do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin,
- integracja ze środowiskiem osób i rodzin wykluczonych społecznie,
- zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie,
- zapobieganie powstaniu trudnych sytuacji życiowych, których powstanie powodowałoby potrzebę korzystania z pomocy,
Pomocy społecznej udziela się osobom i rodzinom na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004 roku (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 1507 z późn. zm.) w szczególności z powodu:
- ubóstwa;
- sieroctwa;
- bezdomności;
- bezrobocia;
- niepełnosprawności;
- długotrwałej lub ciężkiej choroby;
- przemocy w rodzinie;
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
- bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
- trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczpospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
- alkoholizmu lub narkomanii;
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
- klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje:
- osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 701 zł
- osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 528 zł,
- rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie
Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego, w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin ubiegających się o świadczenia z pomocy społecznej. Informacje przekazane pracownikowi socjalnemu podczas wywiadu objęte są ochroną zgodnie z ustawą o ochronie danych osobowych i wykorzystywane wyłącznie do celów przyznania świadczeń.
Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej i od każdej decyzji służy odwołanie.
Uwaga !
„Osoby i rodziny korzystające ze świadczeń pomocy społecznej są obowiązane niezwłocznie poinformować organ, który przyznał świadczenie, o każdej zmianie w ich sytuacji osobistej dochodowej i majątkowej, która wiąże się z podstawą do przyznania świadczeń.”
Ustawa o pomocy społecznej wyróżnia następujące rodzaje świadczeń z pomocy społecznej: świadczenia pieniężne i świadczenia niepieniężne (art. 36 Ustawy o pomocy społecznej).
Świadczeniami pieniężnymi są:
- zasiłek stały,
- zasiłek okresowy,
- zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,
- zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
- pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki,
- świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla cudzoziemców, którzy uzyskali w RP status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą,
- wynagrodzenie należne opiekunowi z tytułu sprawowania opieki przyznane przez sąd.
Świadczeniami niepieniężnymi są:
- praca socjalna,
- bilet kredytowany,
- składki na ubezpieczenie zdrowotne,
- składki na ubezpieczenie społeczne,
- pomoc rzeczowa, w tym ekonomiczne usamodzielnienie,
- sprawienie pogrzebu,
- poradnictwo specjalistyczne,
- interwencja kryzysowa,
- posiłek,
- schronienie,
- niezbędne ubranie,
- usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy,
- specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,
- mieszkanie chronione,
- pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,
- pomoc w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, w tym mieszkaniu chronionym, pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie – w formie rzeczowej dla osób usamodzielnianych.
Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej – w przypadku stwierdzenia przez pracownika socjalnego marnotrawienia przyznanych świadczeń, ich celowego niszczenia lub korzystania w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź marnotrawienia własnych zasobów finansowych może nastąpić ograniczenie świadczeń, odmowa ich przyznania albo przyznanie pomocy w formie świadczenia niepieniężnego.
Zasiłek okresowy
Zasiłek ten przysługuje głównie ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego:
- osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
- rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.
Zasiłek okresowy ustala się:
- w przypadku osoby samotnie gospodarującej – do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującje a dochodem tej osoby;
- w przypadku rodziny – do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
Kwota zasiłku okresowego ustalona zgodnie z ust. 2 ustawy o pomocy społecznej nie może być niższa niż 50% różnicy między:
- kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
- kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
Okres, na jaki jest przyznany zasiłek okresowy, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy.
Zasiłek stały
Komu przysługuje zasiłek stały?
- pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej (701 zł);
- pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie (528 zł).
Wysokość zasiłku stałego
- w przypadku osoby samotnie gospodarującej — różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 645 zł miesięcznie;
- w przypadku osoby w rodzinie — różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie.
W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i renty socjalnej, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania lub zasiłku dla opiekuna, zasiłek stały nie przysługuje.
Zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy
Zasiłek celowy przyznawany jest w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej, w szczególności na pokrycie kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Zasiłek celowy może być przyznany również osobie bądź rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej (w tym przypadku zasiłek może nie podlegać zwrotowi).
W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie lub rodzinie, której dochody przekraczają kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy, którego wysokość nie może przekroczyć odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny.
Praca socjalna
Praca socjalna przysługuje wszystkim osobom i rodzinom bez względu na posiadany przez nich dochód.
Świadczona jest na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin w ich środowisku społecznym. Pracę socjalną prowadzi się z:
- osobami i rodzinami w celu rozwinięcia lub wzmocnienia ich aktywności i samodzielności życiowej;
- społecznością lokalną w celu zapewnienia współpracy i koordynacji działań instytucji i organizacji istotnych dla zaspokajania potrzeb członków społeczności.
Pomoc w zakresie pracy socjalnej obejmuje głównie:
- udzielanie informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw życiowych,
- poradnictwo dotyczące udzielania pomocy przez właściwe instytucje państwowe, samorządowe i organizacje pozarządowe,
- pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie do działań samopomocowych w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb życiowych osób, rodzin, środowisk społecznych.
Usługi opiekuńcze
Pomoc w formie usług opiekuńczych przysługuje osobom samotnym lub pozostającym w rodzinie, które ze względu na wiek, niepełnosprawność lub chorobę wymagają opieki ze strony drugiej osoby lub pomocy w wykonywaniu czynności domowych, a rodzina nie jest w stanie takiej pomocy zapewnić.
Zakres usług opiekuńczych obejmuje:
- zaspokojenie codziennych potrzeb życiowych,
- opiekę higieniczną,
- zapewnienie kontaktów z otoczeniem.
Ośrodek Pomocy Społecznej, przyznając usługi opiekuńcze w formie decyzji administracyjnej ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia w oparciu o przeprowadzony wywiad środowiskowy.
Posiłek w domu i w szkole
Program „Posiłek w domu i w szkole” zapewnia pomoc zarówno starszym, niepełnosprawnym, o niskich dochodach, jak i dzieciom, które wychowują się w rodzinach znajdujacych się w trudnej sytuacji.
W ramach programu udziela się pomocy w formie:
- posiłku,
- świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności,
- świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych.
Pomoc ta udzielana jest osobom i rodzinom znajdującym się w sytuacjach wymienionych w art. 7 ustawy o pomocy społecznej, spełniającym warunki otrzymywania pomocy wskazane w ustawie oraz spełniającym kryterium dochodowe w wysokości 150% kryterium, o którym mowa w art. 8 ww. ustawy.
Tryb działania w sprawach pomocy społecznej określają przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego i ustawy o pomocy społecznej. Kompletna obowiązująca procedura składa się z następujących etapów :
- Zgłoszenie (telefoniczne, osobiste lub pisemne) potrzeby w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Wiśniowej.
- Wywiad środowiskowy (rodzinny) przeprowadzony przez pracownika socjalnego w miejscu zamieszkania osoby lub rodziny zainteresowanej.
- Udokumentowanie sytuacji osobistej i majątkowej oraz powodów ubiegania się o pomoc.
- Ustalenie przez pracownika socjalnego wspólnie z osobą zainteresowaną wstępnego planu działań i pomocy.
- Podjęcie decyzji o zakresie, formie i terminie udzielenia pomocy.
- Wydanie decyzji w formie pisemnej i dostarczenie jej adresatowi za zwrotnym potwierdzeniem odbioru
- Po uprawomocnieniu się decyzji – realizacja pomocy.